Beynimiz doğuştan gelen sabit bir yapı mıdır, yoksa hayat boyu değişip gelişebilir mi? Sinir bilimci Sinan Canan, “Değişen Beynim” başlıklı konuşmasında, bu sorunun cevabını kendi hayatından çarpıcı bir örnekle veriyor. Hikayesi, tutkunun beynimizi nasıl yeniden şekillendirdiğini ve potansiyelimizi ortaya çıkardığını gözler önüne seriyor.
Bir Tutkunun Doğuşu: “Eye of the Tiger” ve Tahta Gitar
Her şey 1980’lerde, Rocky 3 filminin meşhur müziği “Eye of the Tiger” ile başlar. Şarkının başındaki o “zart” diye gelen ses, çocuk Sinan Canan’ı büyüler. Bu sesin bir elektrogitardan geldiğini öğrendiğinde, o enstrüman onun için bir takıntı haline gelir. Ancak dersleri kötü olan bir öğrenci olduğu için babası gitar almasına şiddetle karşı çıkar.
Bu yasak onu durdurmaz. İnşaat artıklarından bulduğu gitar sapına benzer bir tahta parçasıyla kendine bir “gitar” yapar. Aylarca, hatta yıllarca, video kasetlerden izlediği gitaristlerin hareketlerini bu tahta parçasıyla taklit eder. Bu, beyninin aslında gizli bir prova yaptığı dönemdir.
Üniversiteye başladıktan sonra en sonunda ilk elektrogitarına kavuşur. Gitarı eline aldığı ilk gün, 20 dakika içinde Rodrigo’nun gitar konçertosunun ilk bölümünü çalmayı başarır. Bu, yıllarca süren zihinsel hazırlığın bir sonucudur.
Tutku, Öğrenmeyi Nasıl Ateşler?
Gitarına kavuştuktan sonra Canan, kendini tamamen müziğe adar. Günde 7-8 saat, gece gündüz demeden gitar çalar. Bu süreçte sadece müzikal yeteneği değil, hayatındaki diğer alanlar da inanılmaz bir şekilde gelişir:
- Grup Kurma ve Beste Yapma: Gitarı aldıktan 4-5 ay sonra “Nightmare” adında bir grup kurar ve tamamı kendi bestelerinden oluşan 12 parçalık bir repertuvar hazırlar.
- İngilizce Öğrenme: Bestelerine İngilizce söz yazma ihtiyacı duyar. Başta sevdiği grupların sözlerinden “araklama” yapsa da, bu çaba sayesinde hiç özel ders almadan İngilizce konuşmaya başlar.
- Akademik Başarı: Dersleri her zaman kötü olan ve üniversiteyi uzatan Canan, gitara en çok vakit ayırdığı dönemde derslerinde de başarılı olmaya başlar ve ilk “A” notunu o zaman alır.
Beynimiz Nasıl Değişir? Tutkunun Bilimsel Açıklaması
Yıllar sonra bir sinir bilimci olarak geriye dönüp baktığında, yaşadığı bu mucizevi gelişimin bilimsel bir temeli olduğunu fark eder. İnanılmaz gelen her şey, beynin çalışma prensipleriyle ilgilidir.
- Tutku: Öğrenmenin, gelişmenin ve sınırları yıkmanın en önemli anahtarıdır. Eğitim sisteminin veremediği tutkuyu dışarıda bulduğunda, beyni en yüksek performansta çalışmaya başlamıştır.
- Duygular: “Duygularını değil, mantığını kullan” sözü yanlıştır. Duygular, beynin temel çalışma prensibidir. Duyguları takip etmek, mantığın çözemediği sorunlar karşısında yol gösterir.
- Motivasyon: Hayata dair bir şeyin peşinden ne olursa olsun gidebilme gücü, okulda değil, tutkuda gizlidir.
- Beynin Değişimi (Plastisite): Bir şeyi tutkuyla ve derin bir bağla yaptığınızda, beyninizdeki sinirsel bağlantılar kalıcı olarak değişir ve sizi bambaşka bir insan yapar.
- Aynalama ve Örüntü Algısı: Saatlerce gitaristleri izlerken beyni aslında “aynalama” yöntemiyle prova yapıyordu. Bu, insanın en temel öğrenme mekanizmalarından biridir.
Sinan Canan, bu durumu “en hali” olarak adlandırıyor: Beynin ve zihnin tamamını uyum içinde kullanarak ulaşılan zirve performans hali. İlham aldığımız insanlar sayesinde sınırlarımızı aşarız ve aştığımız sınırlar başkalarına ilham verir. Bu yüzden, tutkularınızın peşinden gitmek sadece kendiniz için değil, etrafınızdakilere de verebileceğiniz en büyük hediyedir.