Bugün yaşadığımız modern hayat, doğanın milyonlarca yılda oluşturduğu yavaş ve kararlı ritimden tamamen kopmuş durumda. İnsanlık olarak kendimizi doğanın efendisi gibi görsek de bu kopuş, bizi daha mutlu değil, aksine haz almadığımız bir hızın içine hapsetti. Peki, bu hız fetişizminden kurtulup daha anlamlı bir yaşama dönmek mümkün mü?
Cevap evet. Ancak bunun için öncelikle doğanın ve insanın farklı işleyen zaman algısını anlamamız gerekiyor. Dünyanın 4.5 milyar yıllık tarihini 24 saate sığdırdığımızda, modern insanın varlığı bu sürenin sadece son bir saniyesine denk geliyor. Doğa, bu muazzam süreçte yavaşça ve kararlılıkla evrimleşirken, insan kendi momentumunu yaratarak bu ritmi reddetmeye başladı.
Doğanın Ritmi ve İnsanın Hızı: Açılan Makas
İnsanlık tarihinin başlarında, avcı-toplayıcı dönemde, doğanın ritmiyle uyumlu yaşamak bir zorunluluktu. Hayatta kalmak, doğanın sunduklarına ve zamanlamasına bağlıydı. Ancak her şey tarımın keşfiyle değişti.
- Tarım Devrimi: İnsan, toprak üzerinde hakimiyet kurarak gıda üretmeye başladı. Artık domatesi yaz kış yemek, bir dönümden ne kadar mısır alacağını önceden bilmek istiyordu. Bu istek, seraları, genetiği değiştirilmiş ürünleri ve gelişmiş depolama yöntemlerini beraberinde getirdi.
- Sanayi Devrimi ve Küreselleşme: Bu dönemlerle birlikte doğa ile insan arasındaki makas daha da açıldı. Artık 7/24 portakal suyuna ulaşabiliyor, binlerce kilometre ötedeki egzotik meyveleri soframızda bulabiliyorduk. Bu durum, doğanın döngülerine olan bağımlılığımızı ortadan kaldırdı ve kendi hızlı akışımızı dayattı.
Hız Fetişizmi ve Kaybolan Haz
Günümüz dünyasında en makbul değer hız haline geldi. Ne kadar hızlıysanız o kadar başarılısınız. Hızla yemek yiyor, hızla işe gidiyor, hızla eve dönüyoruz. Ancak bu hız, hayatımızdaki “haz” duygusunu yok ediyor.
Hızla haz arasında ters bir orantı olduğunu fark etmiyoruz. Sevdiklerimize, kendimize ve anı yaşamaya vakit ayıramıyoruz. Bu yüzden hepimizin aklının bir köşesinde “bir balıkçı kasabasına yerleşme” hayali var. Bilimsel araştırmalar da doğaya yaklaştıkça stres seviyesinin azaldığını ve zihin sağlığının iyileştiğini gösteriyor. Fakat borçlar, krediler ve “daha çok kazanma” hırsı bu kaçışa engel oluyor.
Bu duruma isyan edenler, yani doğanın ritmine geri dönmek isteyenler ise kentlerdeki parkları, zeytinlikleri savunuyor, HES’lere karşı mücadele ediyor. Onlar, en büyük zenginliğin doğa olduğunun farkındalar.
Başka Bir Dünya Mümkün: Seferihisar Modeli
Doğanın ritmine dönmenin bir ütopya olmadığını kanıtlayan somut bir örnek var: Seferihisar. “Cittaslow” (Sakin Şehir) felsefesini benimseyen bu ilçe, kalkınmayı doğayla uyum içinde gerçekleştirmenin mümkün olduğunu gösteriyor.
Seferihisar’da atılan adımlardan bazıları şunlar:
- Üretici Pazarları: Köylülerin sadece kendi ürettikleri ürünleri, hiçbir aracı olmadan ve bedel ödemeden satabildikleri pazarlar kuruldu. Bu, yerel üretimi yeniden canlandırdı.
- Kooperatifleşme: Üreticiler, Mandalina Üretici Birliği gibi yapılar altında örgütlendi. Birlik, ihracat yetkisi alarak üreticinin ürününü doğrudan yurt dışına satmasını sağladı.
- Yerel Tohumların Korunması: Yasaklanan yerel tohumları yaşatmak için “Tohum Takas Şenlikleri” düzenlendi. Bu tohumlar fidelendirilerek yeniden toprakla buluşturuldu.
- Doğa Okulu: Ağaç aşılamaktan kerpiç duvar örmeye kadar unutulmaya yüz tutmuş kadim bilgilerin yeniden öğretildiği bir okul açıldı.
- Yenilenebilir Enerji: Pazar yerinin üzeri güneş panelleriyle kaplanarak belediye binasının tüm enerji ihtiyacı buradan karşılanmaya başlandı.
Sonuç olarak, doğadan koptukça hız ve büyüklük takıntısıyla mutsuz bir hayatı kendimize reva görüyoruz. Oysa yüzümüzü doğaya döndüğümüzde, hayat daha keyifli, huzurlu ve yaşanabilir bir hale geliyor. Nâzım Hikmet’in dediği gibi, yaşamayı o kadar ciddiye almalıyız ki, yetmişimizde bile, sırf yaşamak ağır bastığı için zeytin ağacı dikebilmeliyiz.