Girişimcilik, parlak fikirlerin ve büyük hayallerin dünyasıdır. Ancak bu parlak dünyanın bir de karanlık tarafı var: “girişimcilik mezarlığı”. Çok zeki, başarılı ve parlak fikirlere sahip insanların kurduğu şirketler bile neden bir veya iki yıl içinde yok olup gidiyor? Özellikle Türkiye’de startupların başarısız olmasına yol açan kronikleşmiş hatalar neler? Bu yazıda, bir yatırımcının gözünden Türk startuplarını öldüren en yaygın 12 sebebi inceleyecek ve bu ölümcül hatalardan nasıl kaçınabileceğinizi ele alacağız.
Temel Zihniyet ve Güven Sorunları
Her şeyden önce, başarısızlığın kökleri genellikle işin tekniğinde değil, temel zihniyette ve toplumsal alışkanlıklarda yatar.
- Güven Sorunu: Türkiye’deki en büyük problemlerden biri. Ortakların birbirine, yatırımcının girişimciye, müşterinin şirkete güvenmediği bir ortamda sürdürülebilir bir iş kurmak neredeyse imkansızdır. Yeni neslin ve internetin getirdiği şeffaflık bir umut olsa da, önce bu güveni tesis etmeliyiz.
- Cahil Cesareti: Risk almak girişimciliğin doğasında vardır, ancak bu riskin ölçümlenebilir ve ölçeklenebilir olması gerekir. En kötü senaryoyu hesaplamadan, potansiyel kayıpları öngörmeden atılan her adım, cesaret değil, felakete davetiye çıkaran bir cahil cesaretidir.
- “Öz Hakiki” Sendromu (Kopyacılık): Bir fikir başarılı olduğunda, anında yanına “Öz Cihangir Taksi”, “Öz Hakiki Cihangir Taksi” gibi kopyalarının türemesi. Bu durum, küçük bir pazarı anında kalabalıklaştırır, rekabeti anlamsız bir fiyat kırımına dönüştürür ve herkesin karlılığını yok eder. Başarılı bir modeli kopyalamak yerine, onu yerel dinamiklere göre farklılaştırmak ve katma değer üretmek esastır.
Operasyonel ve Stratejik Hatalar
Fikir ne kadar parlak olursa olsun, operasyondaki hatalar en sağlam gemiyi bile batırabilir.
- Yanlış Ortaklıklar: Ortaklık, aynı vizyonu ve heyecanı paylaşmayı gerektirir. Sırf arkadaşsınız diye veya bir anlık hevesle kurulan, vizyonu ve operasyonel beklentileri farklı olan ortaklıklar, en büyük başarısızlık nedenlerinden biridir. Ortaklarınızı seçerken çok ince eleyip sık dokumanız gerekir.
- Finans ve Muhasebeyi Küçümsemek: “Abi ben o işlerden anlamam, muhasebeciye sorun.” Bu cümle, bir startup’ın ölüm fermanı olabilir. Gelir tablosu, bilanço ve özellikle nakit akışı bir şirketin kan dolaşımıdır. Bu konuları bilmeyen bir kurucu, şirketinin ne zaman ve neden batacağını anlayamaz.
- Sözleşmelere Sahip Çıkmamak: Sözleşme, bir şirketin en önemli varlığıdır. Bunu tamamen avukata devretmek büyük bir hatadır. Sözleşmedeki her maddeyi bizzat anlamalı ve işinizin geleceğini koruyacak şekilde düzenlemelisiniz. Ufacık bir madde, yıllar sonra şirketinizi batırabilir veya kurtarabilir.
Ürün, Büyüme ve Fikir Yönetimi
İşin kalbinde yer alan bu üç alandaki yanlış kararlar, ölümcül sonuçlar doğurur.
- Yatırımcı-Girişimci İlişkilerinde Güvensizlik: Yatırımcıdan parayı aldığı an kendini “exit yapmış” gibi gören, hesap vermeyen girişimciler veya girişimciyi “kaz gibi yolmaya” çalışan, para yerine boş vaatler sunan yatırımcılar… Bu toksik ilişki, tüm ekosistemi zehirler.
- İcraat Eksikliği: Konuşmak kolay, yapmak zordur. Girişimciyi diğerlerinden ayıran en temel özellik, aldığı bir kararı ertesi gün hayata geçirme, yani icra etme yeteneğidir. Fikirlerle karın doymaz, başarı sahada ve icraatta gelir.
- Yanlış Üründe Israr Etmek (Ürününe Aşık Olmak): Ürününüz harika olabilir, ama pazar onu istemiyorsa, o yanlış üründür. En doğru ürün, sahada olan, müşteriye ulaşmış ve geri bildirim (feedback) alan üründür. Ürüne saplantı derecesinde bağlanmak yerine, pazardan gelen sinyallere göre yön değiştirebilmek (pivot etmek) hayati önem taşır.
- Hızlı Büyümeyi Yönetememek: Hızlı büyümek başarının kendisi değil, sadece başlangıcıdır. Büyümenin getirdiği operasyonel yükü, finansal planlamayı ve kurumsallaşma ihtiyacını yönetemeyen şirketler, kendi başarılarının ağırlığı altında ezilirler.
- Tutkunun Ötesine Geçememek: Girişimcilik sadece sevdiğiniz işi yapmak değildir. Çoğu zaman angarya işlerle uğraşmak, sabaha karşı kablo döşetmek, sıkıcı sözleşmeleri okumak demektir. Sadece tutkulu olduğunuz kısmı yapıp zorluklardan kaçıyorsanız, girişimcilik size göre değildir.
- Şeffaflık Eksikliği: “Fikrimi çalarlar” korkusuyla hayallerini kimseyle paylaşmamak, en büyük hatalardan biridir. Fikrinizi paylaştığınızda, onu daha iyi hale getirecek çok değerli geri bildirimler alırsınız. Fikrinizi çalmalarından değil, onu hayata geçirememekten korkun.
Bu 12 ölümcül hatadan kaçınmak, girişimcilik yolculuğunuzda hayatta kalmanız ve başarılı olmanız için en önemli adımdır.