İletişim profesörü Haluk Gürgen, hepimizin hayatında merkezi bir rol oynayan “iletişim” kavramını, kişisel bir anıdan yola çıkarak derinlemesine inceliyor. İletişim kurmamızı engelleyen en büyük bariyerin ne olduğunu ve bu bariyeri nasıl aşabileceğimizi etkili örneklerle anlatıyor.
Sahne Korkusundan Doğan Ders: İletişimin Temel Taşı
Gürgen, konuşmasına ortaokul yıllarında yaşadığı travmatik bir anıyla başlıyor. Şiir okumak için çıktığı sahnede, kalabalığı görünce donup kalır ve tek bir kelime edemez. Sürekli eğilerek selam vermesi seyircileri güldürür ve büyük bir utanç yaşar. Ancak ertesi gün Türkçe öğretmeni onu azarlamak yerine, hiçbir şey olmamış gibi davranarak bir sonraki ay okuması için yeni bir şiir verir.
Bu olay, onun için bir dönüm noktası olur. Öğretmeninin onu aşağılamak yerine yüreklendirmesi, ona en büyük iletişim dersini vermiştir. Eğer o gün öğretmeni farklı davransaydı, bugün bir eğitimci olamayacağını söylüyor. Bu anı, yapıcı ve destekleyici bir yaklaşımın, bir insanın geleceğini nasıl şekillendirebileceğinin en somut kanıtıdır.
İletişimin Önündeki En Büyük Engel: Ötekileştirme
Günümüzde iletişim, güce sahip olmak, bir ürünü satmak veya bir fikri yaymak için hayati bir araç haline geldi. Ancak tüm bu iletişim çabalarının önünde dev bir engel var: Ötekileştirme.
Ötekileştirme, birini kendimizden farklı olduğu için dışlamak ve anlamayı reddetmektir. Gürgen’e göre bu, iletişimin önündeki en ciddi sorundur ve pek çok farklı şekilde ortaya çıkabilir:
- Cinsiyet temelli ötekileştirme
- Irk temelli ötekileştirme
- Mezhep temelli ötekileştirme
- Hiyerarşik konuma dayalı ötekileştirme
- Fiziksel görünüme dayalı ötekileştirme
- Cehalet algısına dayalı ötekileştirme
- Yaşa dayalı ötekileştirme
Türkiye’de yapılan bir araştırmanın sonuçları ise endişe verici. Toplumun %70’i LGBT bireylerle, Kürtlerle, Ermenilerle veya Rumlarla aynı apartmanda yaşamak istemediğini belirtiyor. Böyle bir ortamda anlam paylaşımından, yani gerçek iletişimden bahsetmek mümkün müdür?
Çözüm ise basittir: “Farklılıkları derinleştirmek yerine, farklılıklarımız içindeki benzerlikleri genişletmemiz gerekiyor.” Anlamak, aynı fikirde olmak anlamına gelmez. Saygı çerçevesinde “Seni anladım ama katılmıyorum” diyebilmek, sağlıklı iletişimin temelidir.
Gerçekliği Şekillendiren Güç: İdeoloji ve Bakış Açısı
Hepimizin zihninde iyi, doğru ve güzele dair belirli şemalar vardır. Bu şemalar, yani “ideoloji”, dünyayı nasıl algıladığımızı ve değerlendirdiğimizi belirler. Gürgen’e göre bu ideoloji, bize siyasetçilerin söylemleri, gündelik pratikler, televizyon dizileri ve haberler aracılığıyla sürekli olarak üretilir ve sunulur.
Bu durumun farkına varmak, farklı bir dünyanın kapılarını aralamak demektir. Peki, bu kapıyı açacak anahtar nedir?
Umut ve Çıkış Yolu: Sanat ve Birliktelik
Gürgen için, ideolojinin yarattığı sis perdesini kaldıran ve yeni bakış açıları sunan en güçlü araç sanattır. Picasso’nun “Guernica” tablosu gibi bir sanat eseri, ilk bakışta anlaşılmaz görünebilir. Ancak üzerine düşündüğünüzde, sorguladığınızda, ezilenin şiddete karşı isyanını ve faşizme direnişini görmeye başlarsınız. Sanat, zihnimizdeki kalıpları kırar ve bize yeni dünyalar sunar.
Günümüz dünyasının yüksek hızı ve yoğunluğu, bizi “öğrenilmiş çaresizlik” dediğimiz bir pasifliğe itiyor. Buna karşı durmanın yolu ise umudu kaybetmemek ve bir araya gelmektir. Umut, birliktelikte yatar. Sosyal örgütler, siyasi partiler, sanat kolektifleri veya okuma grupları içinde başkalarıyla bir araya gelerek, birbirimizi anlayarak gelişebiliriz.
Sonuç olarak, iletişim hayatta var olma biçimimizdir. “İletişiminiz kadarsınız, iletişiminiz kim olduğunuzu yansıtır.” Bu nedenle, hayat gemisinin dümenine geçmek, kendimizi ve başkalarını anlamak ve bu anlayışla geleceğe yürümek zorundayız.
